Er schijnt het nodige aan de hand te zijn met onze vaccinatie strategie. Tenminste dat valt te concluderen uit het toch wel trage tempo dat nu wordt gehanteerd. En dat terwijl nu reeds een jaar wordt gesteld dat de eigenlijke oplossing van de coronacrisis moet komen van een hoge vaccinatiegraad onder de Nederlandse bevolking. In een poging te snappen wat er aan de hand is kom ik tot een aantal factoren die het uiteindelijke resultaat bepalen.
Belangrijk natuurlijk is a) welke vaccins hebben we, b) wie krijgt welk vaccin en c) hoe worden vaccin toegediend en d) hoe staat het met de nazorg
Op ieder van deze vier aspecten is wel iets bijzonders aan de hand in Nederland /Europa.
Ad a) welke vaccins hebben we. Hier zou eigenlijk moeten staan “welke vaccins zouden we moeten krijgen en welke zijn daadwerkelijk aanwezig”. Er zit nogal wat verschil tussen die twee grootheden.
Op zichzelf genomen zou dit palet aan werkende vaccins voldoende moeten zijn om die hoge vaccinatiegraad te bereiken. Het tempo van levering is nu de belangrijkste variabele.
Vooral schijnt dat te spelen bij het Astra Zenica (AZ) vaccin. De oorzaak is gelegen in onduidelijkheden in de contractafspraken die met dat bedrijf gemaakt zijn. Het Verenigd Koninkrijk is de EU duidelijk voor geweest met het maken van definitieve leveringsafspraken met dat bedrijf. En daarna heeft dat geleid tot een twist over de vraag of in Nederland geproduceerde vaccins wel aan het VK geleverd mogen worden in plaats van naar de EU-partners. Je moet er jurist voor zijn om daaruit te komen. Maar verwarrend blijft het. Die verwarring slaat een beetje om in consternatie als je verneemt dat Nederland de kans gekregen heeft om in april vorig jaar nog te investeren in de fabriek in Leiden die nu die vaccins maakt. Een gesprekje tussen Pieter Omtzigt (hij weer!) en Mark Rutte heeft niet geleid tot een investeringsbeslissing vanuit het kabinet. Was dat gebeurd had het misschien anders gelopen zo hoor je nu. Of dat zo zou zijn is niet meer na te gaan gezien de vele leveringsmoeilijkheden die AZ nu heeft. Feit is wel dat de markt van het leveren van vaccins een vechtmarkt in optima forma geworden is. Het artikel in de Volkskrant van dinsdag 6 mei maakt dat treffend duidelijk.
ad b) wie krijgt welk vaccin?
Ook daarover wordt veel gesteggeld. In mijn blog van 7 februari over “crisisbeheersing en preventie” heb ik het daar ook al over gehad. Het blijkt een onderwerp te zijn waar veel “interactie” op gevoerd wordt tussen beleidsmakers en uitvoerende politici. Het schema wil nog wel eens wijzigen. De laatst beschikbare versie heb ik hierbij gevoegd
Zo te zien een redelijk gedifferentieerd beeld. Het lobbycircuit heeft prima gewerkt, toch! Of we daar goed aan gedaan hebben is natuurlijk een heel andere vraag. Daar komt bij dat op het moment van dit schrijven voor de tweede keer de vaccinatie van AZ geblokkeerd is. Als reden wordt gehanteerd het optreden van een bepaald type trombose bij een inderdaad toenemend aantal vrouwen. En dat in alle landen. Ik zou verwachten dat op basis van gezamenlijke besluitvorming wijzigingen in de strategie zouden worden doorgevoerd. Immers door het Europese agentschap EMA is het vaccin toegelaten. Na de eerste ophef over de bijwerkingen heeft EMA zich opnieuw uitgesproken. NL is daarna weer begonnen met het vaccineren. En wat zien we nu? Voor een tweede keer geïnitieerd door hernieuwde berichtgeving stopt Nederland weer met het toedienen van AZ. Een politiek besluit van het ministerie van VWS. Daarna komen berichten van het College Beoordeling Geneesmiddelen dat we nu een nieuw oordeel van het EMA afwachten om de voorlichting over het vaccin en de beschrijving van de bijwerkingen beter te maken. Zo wil met het vertrouwen in het vaccin herstellen. Wat mij betreft heeft men precies het tegenovergestelde bereikt. Niet alleen gaat het rechtstreeks in tegen de inmiddels vastgestelde effectiviteit van het vaccin (zie de daling van de infectiegraad bij ouderen 80+). Ook zijn deze bijwerkingen maar een fractie van de geaccepteerde bijwerkingen bij andere behandelingsstrategieën. Of zoals gesteld door de trombose expert Ten Cate ‘Laten we uitgaan van de Nederlandse cijfers, met een risico op een verdacht ziektebeeld van ongeveer één op de 100 duizend prikken. Een-derde van hen overlijdt, dan is de kans op sterfte één op de 300 duizend. Dat risico is vergelijkbaar met de kans op een dodelijk ongeval als je 220 kilometer gaat fietsen, of naar Madrid rijdt met de auto. Toch stappen we op de fiets.’ Bovendien blijkt dat de bijwerking merendeels voorkomt bij vrouwen die ook nog eens de anti-conceptie pil gebruiken. En met dat gegeven wordt geen verdere rekening gehouden. Geen wonder dat cardiologen en trombose deskundigen deze handelwijze betitelen als paniekvoetbal door de politiek. Inmiddels is het donderdag. De EMA heeft het risico opnieuw beoordeelt. Zij acht, in het licht van de ernst van de corona pandemie, de vaccinatie met dit effectieve AZ vaccin ruimschoots opwegen tegen de risico’s van mogelijke bijwerkingen. Minister de Jonge speelt vervolgens nóg een keer op safe en vraagt de Gezondheidsraad wederom om advies. Zou hij dat advies dit keer wel volledig opvolgen? Annelien Bredenoort wordt in de Volkskrant geïnterviewd over deze gang van zaken. Zie: https://bit.ly/3wyfhwF Haar uitspraak “doordat de overheid géén risico’s heeft willen nemen met AZ is er juist meer risico ontstaan” geeft precies weer hoe ik er tegenaan kijk.
Ad C) hoe worden vaccins toegediend.Kijkend naar het vaccinatieschema valt de forse diversiteit in benadering op. Ook zie je dat de opschaling naar een massalere aanpak maar niet wil lukken. Niet alleen ontstaat er ophef over het op de plank blijven liggen van de vaccins die toch al geleverd zijn. Er worden ook locaties van de GGD bijgeplaatst die maar marginaal gebruikt worden. En dan nog geven ziekenhuizen en huisartsen aan dat ze best een rol kunnen en willen spelen bij het “wegprikken” van al die vaccins die nu niet gebruikt worden. Als je dat optelt is het een goede verklaring voor het grafiekje dat aangeeft dat NL weer daalt in de ranglijst van vaccinerende Europese landen.
Als je de link https://coronadashboard.rijksoverheid.nl/landelijk/vaccinaties volgt kun je zien dat er nog een fors verschil is tussen het aantal geplande vaccinaties en het aantal gerapporteerde daadwerkelijk gezette prikken. Het levert alles bijeen een cijfer brei op die toch niet kan verhullen dat het met de uitvoering van de strategie op zijn zachts gezegd niet soepel verloopt.
Ad D) Hoe staat het met de nazorg?
Wellicht is een betere titel voor dit hoofdje als ik zou schrijven “na de zorg”. Enkele weken terug was er enige politieke ophef over het gegeven dat bij voldoende vaccinatiegraad het mogelijk moet zijn om Nederland weer van het slot te halen. Er worden zelfs experimenten gedaan. Zoals festivals met streng gecontroleerd publiek en wellicht zelfs de afsluiting van de voetbalcompetitie in de eredivisie met publiek. (dit omdat de UEFA dat schijnt te willen). En op landelijk en Europees niveau is er sprake van een vaccinatie paspoort. Al zal dat vermoedelijk in de vorm van een app gaan gebeuren. Maar voorlopig hoor ik veel te weinig over het openstellen van musea, sporthallen, wijk en buurtcentra. Al zie ik wel een bericht langskomen.
Daarin stelt de voorzitter van het landelijk veiligheidsberaad Hubert Bruls ook nog eens dat de terrassen snel open moeten. “Als het meer dan twintig graden wordt, houd je niemand meer binnen”. Tja, dat moge zo zijn maar dan zal toch echt duidelijk moeten zijn a) welke testen adequaat zijn en b) onder welke omstandigheden een testuitslag nog geldig is.
Wat te doen met dit beeld?
Vaccinatie is hét middel om uit deze pandemie te komen. Want dan kan het leven buiten de huiselijke kring weer opgepakt worden. De economie kan zijn gewenste ontwikkeling weer nastreven en we zouden weer op pad kunnen gaan. Maar voorlopig wil dat allemaal nog niet lukken. Ook krijgt het vertrouwen in het beleid dat gevoerd wordt een knauw. Simpele gedragsregels die vorig jaar nog ondersteunend waren aan het beperken van de verspreiding van het virus worden minder gevolgd of worden zelfs openlijk belachelijk gemaakt. Kortom het draagvlak voor het gevoerde beleid neemt af. Terwijl er nog steeds terechte beperkingen zitten op het hebben van contact met anderen b.v. in het kader van vrijwilligerswerk. Dat is frustrerend aangezien ik wel kan zien dat er een enorme behoefte is aan duidelijkheid over wat er wel en niet kan. Ook een behoefte aan consistentie in het beleid en een duidelijke uitleg van gemaakte keuzen. Maar tussen al de woorden die op papier en via beeld worden uitgesproken overheerst toch een hoogst verwarrend beeld. Met alle goede bedoelingen die erachter zitten is deze leiding van de pandemie in Nederland nou niet een beeld van standvastigheid. Nee het is eerder zwak leiderschap dat bovendien nog in staat is zichzelf te ondergraven. Waarom vraag je advies hoe te handelen en neem je ondertussen reeds maatregelen die daarop vooruitlopen? ( zie de tweede onderbreking bij AZ vaccinatie) Waarom zeg je de adviezen vanuit de wetenschap als leidraad van je beleid te gebruiken terwijl je het advies van de Gezondheidsraad over het doelgroepenbeleid tot drie keer toe naast je neer legt? Gemaakte keuzen worden slechts gedeeltelijk toegelicht om het woord onderbouwing maar even niet te gebruiken.
Als bestrijding van de ziektelast zo belangrijk moet zijn dan kom ik terug bij mijn blog van februari. Vaccineer met voorrang de 60+ers. En kom snel met een strategie om mensen weer de ruimte te geven dmv van een vaccinatie en of testbewijs. Dat helpt ook onze economie. Een dergelijke tweeledige strategie zullen we hard nodig hebben; immers Covid 19 en haar varianten zullen nog lang onder ons blijven is mijn inschatting.
Aanvulling van 9 april
Inmiddels heeft de Gezondheidsraad een diep verdeelde Gezondheidsraad een advies uitgebracht. Dit wordt gevolgd door min de Jonge. Mensen onder de 60 jaar krijgen geen AZ vaccinatie meer. De conclusie is dat de voordelen aan het vaccineren niet op wegen tegen de imagoschade die eventuele bijwerkingen aan vaccinaties in het algemeen en coronavaccins in het bijzonder toebrengen. Ik schrik toch wel van deze constatering. Als het nou zo zou zijn dat we alternatieven hadden om deze pandemie te bestrijden dan kan ik een dergelijke conclusie nog begrijpen. Maar er is een behoorlijke schaarste aan vaccins en op deze manier halen we een erkend werkende preventiemaatregel onderuit. En vervolgens stopt de GGD ook nog per acuut met de vaccinatie met AZ. Afspraken voor en eerste prik worden geschrapt, heb je die eerste al gehad dan kan de tweede prik toch gehaald worden. Zo haal je volgens mij het vertrouwen in onze vaccinatie strategie nog verder onderuit. Minister de Jonge zegt dat hij “geen grote consequenties verwacht” van deze hernieuwde stop. Hij beseft onvoldoende dat door deze stop de angst die juist moet worden weggenomen, wordt gevoed. Een verdere voortzetting van een zwalkend beleid. Gelukkig wordt het voorjaar en kunnen coronavaccins daar slecht tegen.
kanttekening bij mijn dag 