Food for thought; oftewel van weten naar doen

Afgelopen zondag een bezoekje gebracht aan het scheepvaartmuseum te Amsterdam.

De tentoonstelling Food for Thought bezocht. Een multimediaproject van de filmer/fotograaf Kadir van Lohuizen. Hij laat zien welke kracht het medium Film/video heeft om inzicht te geven in het leven van vandaag. Geïnspireerd door de belemmering van uit de coronaperiode – het reizen werd bemoeilijkt- beperkte hij zich nu tot Nederland. Althans dat was het idee. Nederland als voedselproducent werd het onderwerp. Hij heeft dat op indrukwekkende wijze vastgelegd. En al gauw blijkt dat voor de productie en levering van ons huidige voedsel heel wat afgereisd wordt alvorens dat in de schappen van de supermarkt terecht gekomen is. Hij ontkwam er dan ook niet aan om – toen de reisbeperkingen weer verdwenen waren- die reis van de voedselproductie in beeld te brengen en zo het echte verhaal te vertellen. 

Het onderstaande plaatje geeft een mooie samenvatting van de reis die voedsel aflegt over onze wereldbol.

Zijn reis bracht hem tot verschillende landen waar op moderne wijze voedsel geproduceerd werd. Onder omstandigheden die ik eigenlijk niet voor mogelijk hield. Wat te denken van het houden van koeien voor de melkproductie bij een temperatuur van 45 graden C. Dat is natuurlijk niet te doen. Maar in Saudi Arabië lukt het als door verneveling van water de temperatuur kunstmatig op 25 C gehouden kan worden. Of een farm in de Verenigde Staten Texas alwaar een enorme hoeveelheid dieren bij elkaar gehouden worden voor de vleesproductie zonder dar deze dieren ook maar enige bewegingsvrijheid krijgen. Of van de Mango productie in Afrika waar de oogst, verwerking in “ready to eat” verpakkingen en het transport via vliegtuigen uitgevoerd wordt door vele, laagbetaalde arbeidskrachten. 

Zijn reportage laat zien dat de productie ook wordt ondersteund door een groot aantal technologische vernieuwingen. Wat te denken van de ontwikkeling van hydrocultuur. Waar met behulp van roboticatechnologie het individuele zaadje van ontkiemen tot en met het verwerken van de uitgegroeide plant volledig wordt ondersteund zonder dat er menselijke handen aan te pas komt. In zogenaamde vertical farms onder kunstlicht wordt de groei ondersteund. Dat leidt tot een zeer effectief ruimtegebruik en een strak gereguleerde productie. Op deze manier uitgevoerd zou je je ook kunnen voorstellen dat al dat gereis over de wereld voorkomen kan worden door de productielocaties dicht bij de steden te plaatsen. Nu gebeurt dat nog niet en worden heel veel kilometers afgelegd voordat het bewerkte en verpakte voedsel in de supermarkt te vinden is.

Het is zondermeer indrukwekkend hoe de ontwikkeling in de voedselproductie  een grote vlucht heeft gekregen. Op zich is dat voor mij niet nieuw. Immers in de periode 1994-2005 werkte ik vanuit het IRv te Hoensbroek samen met medewerkers van TNO-Rijswijk aan de ontwikkeling van robotica. Wij deden dat vanuit het perspectief om mensen met beperking in de arm-hand functie te ondersteunen met Robotica. TNO deed mee om fundamentele mens machine interactie kennis op te doen en die bijvoorbeeld te gebruiken in de agro-industrie. Deze tentoonstelling laat zien welke immense vooruitgang op dit gebied geboekt is. Toch is de vraag die gesteld moet worden of we hiermee op de goede weg zijn. Natuurlijk is de drijvende kracht hierachter het grootkapitaal. Dat valt af te leiden uit de enorme investeringen die gedaan moet worden om onder omstandigheden, die er eigenlijk niet geschikt voor zijn, de productie geregeld te krijgen. Vaak gebruik makend van arbeidsomstandigheden die eerder gericht zijn op uitbuiting van menskracht dan op een gezonde productie methode. Nog helemaal te zwijgen bij de condities die je bij verwerking (massaslachterijen) en transport aantreft. Als je al niet vegetariër zou zijn zit hier wel de prikkel om het alsnog te worden. Thuis zijn we sinds een aantal jaren aanhanger van een Paleo dieet dat grotendeels bestaat uit plantaardige voedingsstoffen. Het helpt al is dat niet de echte oplossing. 

We moeten de voedselproductie duidelijk anders gaan waarderen.

Op het eind van de tentoonstelling staan een aantal mooie prenten van Jip van den Toorn. Ik kies er eentje uit om dit verhaal te illustreren.

Wat mij betreft geeft deze illustratie aan dat we meer betrokken mogen zijn bij ons eigen voedsel. En op zichzelf is dat niet zo moeilijk. Door me af te vragen waar komt dit voedsel vandaan? Wie heeft het geproduceerd? Past het bij het seizoen? Wat weet ik van de productie? Oftewel door me als consument gerichter op te stellen. Vanuit die gedachtegang ben ik betrokken geraakt bij “het land van ons”. www.landvanons.nl

Een collectiviteit die probeert door lokale productie, rekening houdend met biodiversiteit, een duurzame voedselproductie tot stand te brengen dicht bij de consument. Natuurlijk gaat dat uit van kleinschaligheid. Het aantal locaties waar op deze wijze landbouw wordt bedreven is beperkt. Zo is er in mijn regio nog geen land wat zo wordt bewerkt. Maar het vormt voor de individuele consument in toenemende mate een reëel alternatief. En door die collectiviteit nu reeds te steunen en daarnaast bewuster boodschappen te doen kan ik ook nu al bijdragen.

De presentatie van Food for Thought heet wat mij betreft de noodzaak tot de actie als consument nadrukkelijk onderstreept.