Ik heb er nog niet zoveel over geschreven. De verkiezingsuitslag van 22 november laat een duidelijke ruk naar rechts zien. De verkenner Plasterk dacht dat het wel even geregeld zou kunnen worden. En ja hij mocht er zelf behulpzaam bij zijn. Waar een vakantie op Curaçao al niet toe kan leiden. Na geruime tijd bracht hij zijn verslag uit. Het was toch iets lastiger in de praktijk. De vier partijen (vvd, nsc, pvv, bbb) spraken eigenlijk niet met elkaar. Maar Plasterk’s conclusie was toch dat het zou moeten kunnen, een rechts kabinet vanuit die vier partijen. Ongelofelijk maar waar.
De volgende fase werd geïnitieerd. Kim Putters werd de nieuwe informateur. Zijn opdracht was om als eerste te gaan kijken naar de vorm van de nieuwe regering. Omtzigt had herhaalde malen gepleit voor een “extraparlementair” kabinet. Tja als jij je niet wil binden aan samenwerking met extreem rechts (PVV) moet je een list verzinnen nietwaar.
De eerste drie weken werden besteed aan diepgravend onderzoek. Wat voor vorm mag het kabinet krijgen. In de laatste week kreeg Putters de partijen toch gezamenlijk aan tafel. In de tussenperiode heeft Wilders afstand genomen van zo’n beetje zijn hele programma. Alles gedaan om maar zo acceptabel mogelijk over te komen.
In zijn eindverslag kwam de truc van Putters naar voren. De samenwerking moet leiden tot een “programkabinet”. Oftewel, de partijen sluiten een hooflijnen akkoord op een beperkt aantal punten. Daarin staan de doelen beschreven. Ze geven dat door aan een door hen samengestelde regeringsploeg. Die maakt daar een regeerakkoord bij dat voor de uitwerking in maatregelen zorgt. En dat geheel wordt voorzien van een goedkeuring door de Tweede Kamer.

Het is gemakkelijk voor te stellen dat in de denkwijze van Pieter Omtzigt dit een zeer bruikbare werkwijze is. Hij heeft zich niet voor niets de laatste 10 jaar vastgebeten in een controlerende werkwijze.
Het is in een vorige periode ook al eens voorgesteld door Herman Tjeenk Willink als informateur in 2021. Toen is het niet doorgevoerd. En wat we daarna hebben mogen zien als werkwijze van de Tweede Kamer doet ook het ergste bevroeden.
In de laatste jaren heeft de kamer laten zien dat ze voor iedere groepering wel iets willen regelen. Wetgeving wordt zo heel ingewikkeld en in de praktijk onuitvoerbaar. Juist in deze nieuwe kamer (van na 22 november) zijn veel nieuwe, onervaren, leden aangetreden. En in hun ambitie om snel zaken te doen worden veel eerder ingenomen standpunten opzijgezet. Opportunisme tiert welig. Het hogere doel van een rechts kabinet krijgt prioriteit. En dat nieuwe kabinet gaat b.v. het landbouwbeleid nu eens goed regelen. Zo gaan nu echt eens opkomen voor de Nederlandse boer. Om er vervolgens achter te komen dat gemaakte afspraken ook dan nog geldig zijn.
Het mooie theoretische schema van Putters /Omtzigt zal er in de praktijk toch echt anders uitzien. Mathijs Bouwman voorspelde aan de hand van het theoretisch model bijgaande praktijk

Ik kan me niet anders voorstellen dat dit werkelijkheid gaat worden als de vier partijen dit model proberen in te vullen. Of is de partijdiscipline zo sterk dan gemaakte afspraken op hoofdlijnen in de praktijk van alledag overeind blijven? Ook als de kabinetsleden in de uitvoering van hun opgelegde doelstellingen scherpe keuzen moeten maken? Volgens Klaas Knot van de Nederlandse bank zal dit nieuwe kabinet ook een flinke bezuinigingstaakstelling krijgen. Ga er maar aan staan.
Maar nog waarschijnlijker acht ik het dat het niet zover gaat komen.
Het akkoord op hoofdlijnen is de eerste echte inhoudelijke onderhandeling die men gaat voeren. Let wel, vier maanden na de verkiezing gaat men daarmee beginnen. De veelheid van thema’s die in het eindverslag worden genoemd is vragen om gedetailleerde discussies. Zeker ook omdat de Nederlandse Bank aangeeft dat er op de structurele uitgaven de komende jaren echt bezuinigd moet gaan worden.
Dat brengt me tot de gedachte dat een dergelijk hoofdlijnakkoord wel eens een brug te ver zou kunnen zijn. Afijn dat gaan we wel zien. Eerst maar eens een debat over deze ronde bekijken











